STft. 47
"ZWIĄZKOWIEC"' _ £ÓŻE NARODZENIE (X.mBi) W2 tL
Życzenia z St. Catharines
Niewyjaśniona wpadka
Życzenia z Śt. Catharines i
(Dokończenie ze słr. 46)
Kazimierzowi Gilewrczowi, Ten
przesiąkniona przez organy prowokacyjne, warszawskiego Ge-
WESOŁYCn SWlĄT BOŻEGO NARODZENIA J SZCZĘŚLIWEGO NOWEGO ROKU życzą — -
już został uprzedzony o moim^ ^tapo. Akcję jej rozpoznano w statucie wiezienn>-m - więzień 1 ^^^^SÓłach i przekazano do ko-
" ■ morek śledczych obozowego Gesiaipó'w Oświęcimiu.^ że ,w 'świetle, dp'|ycłiczasow->-cłi skrupulatnycłi. badań, wersja ta nie znalarfa 'potVi-ięrdżenia: ; ;.v; ■' Jesiżcze^^ wersja.— f^pw-nież ; opublikowana — wpadkę
z niemieckiego najwyższego są-- du — "Volksgericlithof'u". Takich więźniów byłorS w Oświęcimiu. Dlatego też wprowadze-, nie moje i : zaprzysiężenie do konspiracji było nadzwyczaj u-proszczone.
, . . . . . te przypisuje przejęciu, pr^ez Odbyło się ono na glownej, (,^^,3^^ lisni-r^portu nekomo ulicy obozu Oświęcim podczas „apisanego przez majora Gile-
-odprowadzania: majora Gilewi-
wicza do brata pułkownika. Ju-
|E.CHOROZY-^.VON.ANREPs
ADWOKACI — OBROŃCY -^-NOTARIUSZE
cza z bloku mojego zakwatero- j;^^^^ ^,.^3 po.
wania, dokąd przy.szedł rzeko-i^^^ nie moga wiec nic
mow celach urzędowych a fak- „.jedziec. Jednaki znając tycznie-byśmy się mogli spot- ^j^^^^^i. a jedną z
kac. Podczas tego krótkiego ^^.^ wzgledme" dobrze.
I
125 OnfarioSf. — St. Catharines, Onł. Tel. 688-2995
marszu . absolutnie nie rozmawialiśmy o żadnej konspiracji. Major Gilewicz wydał mi kil-
uważam' z "całą stanowczoscią,-żc wersja ta. mogła powstać, jedynie u kogoś: nie orientujące-
ka niezwykle formalnych urzę- ^^^^^.^^ stosunkach i
dowych zleceń i jedynie jakby g^^^j^^^,, „„"^g podstaw Ni-
gdy';tężj:. nigdzie, iii.e.-branó;;^ pod- uwagę..; ■ ■.:'• ;"'..:'''.
WESOŁYCH ŚWIĄT BOŻEGO NARODZENIA ^ / SZCZĘŚLIWEGO NOWEGO ROKU ^ zasyła
od. niechcenia między zdaniami v.'laczył pewne, .słowa odnośnie znaczenia których nie miałem: ;najmniejszej iluzji. Nie miał-
brat mjr., Kazimierz- Gilewicz.
Jednakże konspiracja nie została wykorzeniona. Ale jednocześnie nieustannie miały miejsce wpadki. Dotyczyło to jednak pojedynczych osób i ci'szli najczęściej na str}-czek. Odnośnie Michała, to ten po tej wielkiej egzekucji powrócił do obo-.zu pośród .więźniów. Ponieważ z wielu ówczesnych:'źródeł przesączały s-ę wiadomości o ^ jego loli w tej wpadce, więc też powszechnie, go^ unikano, wiedząc że. taką, czy mną drogą poszedł na współprace z Gestapo. Zamiast, dotychczasowego zajęcia przydzielono mu komando 100 :więźniów. Przy . przypadkowych spotkaniach, które były nie-do uniknięcia, y.idząc chę.ć scho-/izenia, mu ' 7. drogi mowil do. .wielu: ":Co chcecie pójść, tak jak: tamci? Możecie tam pójść i to zaraz".
. Z, niewiadomych względów pewnego dnia dołączono Michała do grupy więźniów transportowanych do-jednej, z, filii tego obozu. Po kilku, dniach dowiedziałem się, że. podczas tego: transportu Michał został zabity przez współwięźniów w wago-, nie.'. ■.' ■ -■:■ ■
Jeszcze nawet teraz., po 30 latach, istnieją pewne, szanse zdobycia informacjiw tej sprawie. Skazany- na , dożywotnie ivięzienie żyje jeszcze w Niemczech W. Boger; ten który, prowadził śledztwo i aresztowania w tej wpadce. -.-Me czy -zbrod-. niarz powie, chociażby za cenę: przekupienia go? Może jednak warto byłoby spróbować tej akcji. Może'W; ten sposób uzyskano by jaśniejszy promień światła na tę niedostatecznie ,'.je.sz^ cze wyświetloną-sprawe..;
Cass^ Słaniciewicz-Wiśniewski
1V;.-1Z.A.VAT ŻYCZES' . Ę'
W RADOSNYM DNIU ^
BOŹEGÓ NARODZENIA 'g
/ SZCZĘŚLIWEGO »,
NOWEGO ROKU ^
-ZASYŁA g
Mecenas |
^ JOHN KING Q.C
z mojej strony mogę jedynie
J.Z. JABŁECKI
g DO POLSKI - PEKAO, PIENIĄDZE,
I
teki, żywnośr. owoce> wszelkie dary
Szybko . — - Sprawnie , — Najtaniej Cenniki na ;'Rdanle.
404 Granthcm Ave. — Tel. 934-5471
I
§^
s • , =^
[| Przyjemnych Świąt Bożego Narodzenia ^] i Szczęśliwego Nowego Roku składa
I Ben W. Doliszny
^ ADWOKAT, OBROŃCA, NOTARIUSZ
^ 71 King Sfreet — Si. Catharines, Ont. Tel. 682-8321
^ Wiązankę Życzeń w Radosnym ^
P Dniu Bożego Narodzenia i ^
^ Szczęśliwego Nowego Roku
^ ' życzy p
I MORAN BEVERAGES LTD. |
S ED. KACZMAREK, właściciel ?!
^ Żądajcie wszędzie w Waszych sklepach żywnościo-
•jS wych wody sodowei firmy MORAN, przekonacie ^
fif: sie sami o wysokiej jakości smaku MORAN. j-m
% 58 Rodmon St. ^St. Catharines, Ont. ^
^ Tel. 682-4262 ^°
1 NAJLEPSZE ŻYCZENIA
' ŚWIĄTECZNE I NOWOROCZNE
zasyła
G. 0. Darte & Son LM.
FUNERAL DIRECTORS
39-41 CourtSt.St. Catharines, Ont. (at King) Teł. 685-6584
^ MOC NAJSERDECZNIEJSZYCH ŻTCZEŃ ' «|
^ ŚW-IĄT-ECZNYCH I NOWOROCZNYCH j|
^ składa ^
i MONUMENTS f
włak n mm S
Nagroyci i (mnild z roarnuiru lub granitu ^
^ 124 Bunting Rd. St. Cot1iorines> Onł.
^ Tel. 684-7913, 685^5 1
chcenia, jakby do siebie same-gc powiedział twardym głosem nie patrząc .na mnie w ogóle, ani nie wstrzymując kroku-
. "Zdradzisz, powiesimy ciebie my —. wpadniesz... powiesi cie Gestapo'-. Z .tym doszliśmy do bloku „jego zakwaterowania i z
.t.vm. nie patrząc na' mnie .w ■. ogóle major 'Gilewicz wszedł do jego..wnętr7a. ,. • . ;
Nigdy i pod żadnym pozorem ' nie. wolno mi było-odwiedzić Gilewicza w bloku jego zakwaterowania; .Wszystko co -miałem: do przekazania., musiało -być :w ; formie, sprawozdania i raportu urzędowego z pracy, przekazy-wanego jemu w .biurze, wobec wsz.vstkich pracujących w,, nim więźniów, a bardzo\'Czcsto wobec siedzącego tam zbrodniarza -Geringa. wtrącającego niejed-
- nokrotnie swoje-uwagi i żądającego dodatkowych wyja.śnień.
W ten sam sposób przekazy, 'wał mi swoje zlecenia major -Gilewicz. W moim sprawozda-.
- -niu- były poruszane .działy je-■mu tylko wiadome^ co oznaczają, w jego zleceniach fragmen-
: ty .mnie. tylko wiadomego zna: . czenia. A; jednocześnie wszyscy, łącznie, z - jednym z - naj wick-v;.'a.vcb. -.oświęcimskich zbrodniarzy, byli świadkami całości...
.Ogromne, też było moje zdumienie kiedy pod Itoniec wrzeŚT nia 1943 major Gilewicz przyszedł na blok mojego zakwaterowania. -Było to wprawdzie przyjście W' sprawach : związanych z jego funkcją; ale uważałem, że musiało.zajść coś niezwykłego. Ustawiłem sie zajęty tak, że każdy wychodzący z bloku 'musiał niejako—odsunąć mnie. Gilewicz rozmawiał z blokowym. Przy wyjściu tak samo odsunął mnie i szepnął-jak zwykle, bez najmniejszego zwrotu • głowy: ."Michał aresztowany".
To było. moje ostatnie-widzenie sie z majorem Gilewiczem i to były jego ostatnie do mnie wypowiedziane, a raczej wyszeptane -słowa; Jeszcze tego samego wieczora, a może- następ-hego' "Arbeitsdienst Kazik" został zabrany przez oddział śledczy: Gestapo obozowego. Przez następne - trzy tygodnie pano-Aval niespotykany terror w całym obozie. Był. to okres naj: więk.szych w -dziejach Oświęcimia dekonspiracji.- organizacji więźniów i to dwóch jednocześnie: politycznej- i wojskowej.
Dekonspirację -polityczną u-: przedziła. ucieczka dwóch, najwybitniejszych więźniów politycznych. ; Niemców. Ucieczka ta w pełni zorganizowana z. zewnątrz z silnym podejrzeniem, że nawet przy współudziale sar mego komendanta załogi wartowniczej SS; który spotkał jednego z .uciekających tuż; przy obozie i pozwolił odejść do czekającego nań samochodu, tłumacząc potem, że uważał go za pracownika c\'wilnego Urzędu I.G;, który będąc pijany zabłądził do swoich kwater cywilnych.
Relacje: o ówczesnej dekonspiracji "wpadce"' opublikowane byty w -kilku pismach iw różnychwersjach. Najwcześniejszą z nich. bo powstałą natychmiast-, .w obozie, była wersja że zdekoflspirowantwiężnio-wie z organizacji politycznej zdradzili wobec Gestapo organizację wojskową^ "Wersja ta nie. t.vlko nie miała żadnych podstaw, ale była wysoce krzyy wdzaca dla więźniów, z konspiracji politycznej, którzy z; najwybitniejszym aktywistą tej organizacji Walterem Windrnuel-lerem na czele, zostali rozstrzelani Fakt ten został dostatecznie wj-świetlony i wersja ta zdementowana.
Inna znowru wersja, przedstawiana w. Paryżu, przenosiła punkt wpadki do komórek AK w .Warszawie utrzymująoch kontakt z konspiracją dbozową w Oświęcimiu, a która. została
■jej również major. Gilewicz, że '.opowiedzieć to. czego osobiście został właściwie; zrozumiany. AI byłem ■ świadkiem: Pisałem już później t.vlko, jakby od:: nie- o moim ostatnim widzeniu się
z majorem Gilewiczem.: i jego ■ ostatnich..!' słowach - do mnie: ."MGHAŁ iARESZTQWA>^^
.^lichał'-- więzień polUyczny. 'Polak; ..niestefy .'nazwiska już nie 'pamiętani, był m znany psóbiscię. W" óbózie pełnił fun-,kcję; kapo Kómiriando .'SO:; ^ więźniów utrzymującycii, porządek :, na' ulicach - miasta., Oświęcimia' woljpł.;k%v-ater: cywilnych Niemców;' funkcjpnariu.szy^^. I.G;' :z?trudnip.nyćh .przy.;.^
^^(ihał. byt..zaWsze najlepiej^ poinformowaną :Pspbą w obozie ;ódipóśhie.'..;ąkćji:'A\-ojeńii^^^^^ ..politycznych . ' rozgrywek^ :,Spótyk^ łem się ,,z-. nim'.'niemalże, 'co-, dziennie;. On. był., pierwszą osobą; która; -poinformowała- mnie ii: wszystkimi'"detalami o śmiei^' 'ć: gien;.-.Sikorskiego;-'.i::' to ■juz.; w t:.;m .saniym ;driiUi'.
Ponieważ żądnej.. z -..pósiadą-;iii'ch: informacji', nie mógł; mięć ze zró jeł:; obozdwycli.; konsek-,w-entńie; niusiał mięć .bardzo pó-:. 'ważne kontakty zewnętrzbe/.M .'opatrujące' g'o, we 'wsżyślkię;':ii.v formacje. Jaką fiinkćję spełniał w konspiracji; riie^ i^iem. ale z charakteru. prz.vdzie!pnej'' mii. ..pracy, ;:'która'-..dawą.ła . możność poruszania .się niemal bez'zad-, nej kontroli^ po ulićąch,.;niiiasta; Oświęcimia,: 'wyglądało. t'p. ną idealną;funkcję:łączniki; Wskazywałaby-"również hą bezsprzecznie giębPkai.- kbnsterna-'ćja. majora Gilewicza:' po ząbra-; niu aiicHała ■ przez Gestapo-..Samo,; aresztowanie ;\iichała: przez Gestapo, - wie;dtug' nątych-; miasto.wegó; opo\yiadarii-a-prącu-; jącycłi:"Av tym .kómąndzite: wieź--juóiir^iifeyło ;nadz\vyczaj^^'.^^p
Komandoskiego., tak jak każde-inne, posiadało jęgmie.szczenie 'na składanie miseczek, z który-' mi więźniowie zawsze wychor dzili do pracy, na .składanie, -płaszczy: nie potrzebnych przy pracy, rozdzielanie i . jedzenie zupy. obiadowej dostarczanej przez koncern I;G. ;
Owego: dnia kontrolny SS-mann,' przeprowadzający rutynowo rewizję w tym pomieszczeniu, w płaszczu Michała zna--lazł względnie dużą paczkę be-; konu. Ponieważ bekon był ar-. tykułem ściśle racjonowanym i ; to w niewielkich ilościach, nawet dla ;funkcjonariuszy, -nie-; mieckich. - znaleziona u .Michała paczka świadczyła o poważnych.; kontaktach: z polską ludno.ścią. cywilną, która miała możność : dostarczenia mu; tak znacznej : ilości tego- art.vkułu.- Zabrano więc Michała na śledztwo. Co działo się podczas śledztwa;żadną miarą nie można powiedzieć, że' jednak było coś niezwykłego świadczył rozgorzab' terror. .Pewnej niedzieli; rano, kiedy wszyscy więźniowie byli w obo-: zie zarządzono niespodziewanie : zbiórkę; na placu .apelowym. Po dłuższym, oczekiwaniu zoba- . czyliśmy niczym nie zmienionego Michała idącegO: w towarzystwie; największego sadysty z; oddziału śledczego z.działu kon-; spiracji Oberscharfuehrera W: Bogera. Szli od bloku ; do bloku przeglądając; wszystkich ■ więźniów-; Najprawdopodobniej szukano kogoś. Ponieważ Michał zbyt- wiele ; wiedział" o. mnic; uważałem za wskazane . ukrjcie sig_ w ostatnich szere-. gach. ostatniej piątce która zwykle najmniej albo wcale nie" zwracała uwagi, - ski€rowaneJK_ na pierwsze szeregi i pierwsze/ piątki;; Tak też i stało: się, Michał rzucił kilka zjadliwych i; obelżywych uwag odnośnie więźniów z czołowych piątek. Do jednego powiedział wtccz: "Nie trząś tak pośladkami — za .wielkie jesteś g. bym tobą raiał; się interesować":
W dniu 10 października 1943 roku poraź drugi w tym roltu rozstrzelana została spora grupa wyższych oficerów W;P. podejrzanych :d współudział w konspiracji wojskowej. Roz-^ strzelani przede wsorstkim zostali: i^k. Juliusz Gilewicz i jego
ALOJZY ŚLIWA
Gody na Warmii
(URYWEK) Nadszed zieczór łupragniony, Już radośnie biją zwony... ' -- : Wnet za stołem, wciórcy siedzą -:■
J} ziecierzę postną jedzą: Bez mleka i bez tłustości. ;; Bo Warnijok szczerze pości.- . . Jek skończyli już zieczerzę. Dzieci stoziają talerze: '■Pon Bóg na talerze ivłoży. Kiedy łoczy sen jim zmorzy".,. Poszły dzie
Lecz łusnąć żodne ni vioże. Każde jeno ło tym marzy.
■ Czym go Pon Bóg dziś łobdarzy? . - Czyż to nie cud nad ciulami.
, ■ .. Że Bóg przyjdzie z podarkami? . .....
Myślą, marzą ji godają. Wreszcie cicho lusypiają. Ale dziś nie spały długo: : . Jeszcze:''wóz''na-niebziemnigo--A JUŻ ze snu się zbudzili ■ Ji z szlom
Talerz swój ze stołu wzięli I znów w szlombank'polecieli. ■;■ ■ ■'•T.eroż- daryłoglądaią:,': .V' ;;;';':; .,;:.:.■.;;'.;,.; : ; • ■Ji'M'talęrzóió i(;yfe?odajG^.;'.;;:;:;:.;J;;;'';;:';''; '■/:''.'
■ "'-/'■'. Biegle, eiikty-i.^psiefniki: ;■;.■,,;;; ■';;;^'-J;'v;:' :,'"";'
■ -r-Marćyi^ó \; :;;■■;;;■■■
Amdka pannę dostała— Z radośct się popłakała. Józul koniem się laduje .:.Ji wesoło wijkrzykuje... ■ '. . .-• .
Tak zaboziają się dzieci. W łoczach radość jim się śioieci: Jizba pełno jest łuciechy. . , .. ; Brznio wesoło kizykii śmiechy. ■ _ - ; :
Starsi już się łobudziti
Ji jeglijkę zapolili.
Dzieci skoczą ji dziekiiją,
■ Ręce.rodzicom całują, Potem kolendy spsiewają Jezuskozi cześć łoddają. Co ty nocy się narodziuł
.Ji cały świat-łoswobodziul:..: : ■ , ;. ; Brzni kolenda po kolendzie. Na Warmiji cały loszędzie, Brznio kolendów polskich tony. Tak jek w Polsce łodrodzony!
Mi
Życzenia z Grimsby, Ont.
ADWOKAT, OBROŃCA, NOTARIUSZ.
p 100 Jomes St.; St. Catharines, Ont.
g . Tel. 682-2601
■;°C5'''.'-:';.-■":'■..■■■.;■.;.;';.■■-■■■: :.'.-'-'■ '•;■'■■'■-■■'■;:;■;
i Przyjemnych Świąt Bożego Narodzenia ^ i Szczęśliwego Nowego Roku życzy ^
EM6ASSY HOTEL I
'■■5<e,'
i
I
^■\?ś;.
P. ZUBKO, właściciel
Okazałe sale na bankiety, wesela i inne okazje. Po informacje telefonować na
934-1231
g 106 Lakeport Rd. St. Cathoiir.es, Ont. g
te ^
I
WesółychSxr.\at. Bożego Narodzenia: TSzczęślncego Nowego Roku -ŻYCZY
I I
iCorneliusMonumentsi
3^; GRANITE, MARBLE arid BRONZE MEMORIALS
I.
Gemetery work of all kinds.
432 Queenston Road St. Catharines Tel. 682-3862
l
% Najserdeczniejsze Żijczenia Śiciąfeczne V-
m
i
;!>t5.
i Koyjorocziie skhda
CRUSn BREAD LTD.
Właśc. Albert Chmielewski
u:
. N,aszą spec.jalnr^cią wypiek; wszelkiego rodzaju. « ; chleba o pra.fdziwie'europejskim smaku...: .;|Ł Pofmakujcie .naszego prawdziwie żytniego chleba. ^ ^1 :
26 NIhan Drive — St. Catharines, Ont. ^[
Telefony: 935-8215 i 227-4767 ^
Stonehouse - Whitcomb Funeral Home
Michael Cayanagh, Fcoeral Direetor 1 Mountain St. Grimsby 845-2755
-fl. L. GUDNEY \
FUNERAL DIRECTORS LIMITED 241 West Main Sł., Welland
5ERDECZ.VEżyCZEOTA WESOŁYCH 5FIAT »
:« BOŻEGO NARODZENIA I DUŻO SZCZĘŚCIA ^
5 I POMYŚLNOŚCI W NOWYM BOKU g zasyła wszystkim czyt^Mkom^"^ S
^ wszystkim ogłaszającym się w "Ztoiąikowcu", H.
6 Przyjaciołom oraz caiej Polonu ^
I J. Z. Jabieeki I
S PRZEDSTAWICIEL -ZWIĄZKOWCA* S
404 Gronthom Ave. — St. Cothorines ^
I Tel. 934-5471 ^
WESOŁYCH.ŚWIĄT. BOŻEGO NARODZENIA:: I SZCZĘŚLIWEGO NOWEGO ROKU
życzy ^;
E. MACIEJOWSKI |
RR 3. WELLAND £
Stand na Markerie w Sł. Catharines, Onł. ;; ;V^j Zawsze świeże wędliny i mięsom : ^^^^
v'>v>v>^
^życzenia z BeamsvJlle
■■ .;■-..■:.'■..:--^--■■;:;''.'■:-■:;.: ^■■■^.' ;'■. '::■;■" ; :'>;■;■■■;■:; ■-''■';■■'■':-■;;■.'
•g; -Bożego narodzenia i SzczęśUwego ; ^ ^ Howego Roku ^
g przesyła, S
ITALLMAN FUNERAL HOMES |
S TRZY LOKAaE DO WASZYCH USŁUG Sji
^ s
g Beomsyille — Td, 563-8223 g b Yinełond — Td. 562-5454 g £ Compden — Td. 563-8223. ^