Wili
Tli
SiSllii'
^11
stronica 4-f a
*^ZWI4ZK0WIEC^ PAŹDZIERNIK OCTOBEB--^-^ 1938.
Nr. 41
Nr. 41
^ZWIĄZKOWIEC
Pnblished for Everr Snnday łły: POLISH AL1.IANCE PBESS LlJvnTED
i
ORGAN ZłVL%ZKU POLAKÓW W KANADZIE. Wychodzi Na Ksiżdą Niedzielę.
Redaktor A J. StaniewsKi Administrator KJ. Mazurkiewicz
PRENUMERATA:
Roczna r-i Kanadzie ..........
Półroczna .................................................
W Stanach Zjednoczonych i Europie .... Pojedynczy Numer...................
.80 2.00 .05
Adres:
"ZWIĄZKOWIEC" 696 Queen St. W. Toronto, Ont. TeL Red. EL: 8683
ADAM ASNYK
PRASA z Polski przepełniona jest sprawozdaniami z obchodów, stu letniej rocznicy przyjścia na świat wybitnego polskiego poety Adama Asnyka. Nie tylko poety, lecz pieśniarza, lirnika, rewolucjonisty, żołnierza i wielkiego człowieka. Adam Asnyk, ujrzał po z-az pierwszy światło dzienne w mieście Kaliszu. Pochodził z rodziny ziemiańskiej, nie zamożnej, wychowanie odebrał na ten czas . takie, jakie pozwalało rodzinie jego, dać mu jako wiano życia. ^ '
Gd wczesnej młodości, młody Adaś.zdradzał pisarskie i poetyckie zdolności, w czasach szkolnych pisywał najróżnorodniejsze wiersze i poematy, które sam.później nazywał "gT-zechaTiii młodoścL!!-_—,—--
Właściwą pracę twórczą rozpoczął Adam Asnyk od czynu zbrojnego, biorąc bardzo.czjmny udział w roku 18 63. Bijąc się dzielnie jako nieustraszony żołnierz, i pra wy^ syn swojego narodu. Pomimo wielkiego zapału do walki o niepodległość, pracował Asnyk w różnych dziedzinach twórczości poetyckiej i literackiej, najwybitniej sze stanowią jego liryki. ,
W tych wielkich utworach jego z czasów 1863 r, prze bija się wielka dusza poety, przesiągnięta nowym życiem i zadaniami. Asnyk, rozumiał wtedy, świat inaczej, wtłaczał w swoje liryki i poezje, całkiem nowe prądy w dusze obumarłego społeczeństwa.
Asnyk był dzieckiem tej epoki, Apostołem nowo rodzących się prawd. Prometeuszem narodowem który chciał tlejący żar Olimpijskiego ognia, rozdzielić wszystkim.
Beztronne; krytyczne rewelacje o pracach Adama As nyka powiadają nam o nich, na taki .poniższy temat. :
grobek, Szkoda, Jedna chwila, Poeta do publiczności", żal za minioną młodością,-gorycz po stracie wiary i ból z po woclu niedoli narodu. Są też u niego liryki o treści błahej ujętej w formy ai'tyzmu.
W późniejszym okresie twórczości poeta szuka natchnienia w poezji ludu i w łatach swego dzieciństwa,
ŚPIEWAJCIE TO ZĘMNĄ
Niniejszy numer "Zy/iązkowca" poświęcamy na ołtarzu stu letniego obchodu, przyjścia na świat poety polskiego Adama Asnyka. A zarazem całe poniższe dzie kolumny, wypełniamy utworami poety. W celu zapoz nania czytelników naszjch, z poezjami-A, Asnyka.
Redakcja
WIELKIEMU CZŁOWIEKOWI
Jesteś wielkim człowiekiem; bądź nim gdzie należy Lecz do śmiertelnych przychodź w zwyczajnej odzieży Bierz za przykład Jowisza, co choć gromowładny, ■ w dom śmiertelnych przychodził grzeczny i układny. Nie chcąc zbyt żywym blaskiem olimpijskiej chwały,
Razić biednej ludzkości wyrok - niedoskonały. . , Więc i ty, kiedy wchodzisz.w towarzystwo ludzi, Nie bierz z sobą gromu, który postrach budzi Nie przynoś orlich sporzeń tytanicznych postaw, Lecz wielkość z kaloszami w przedpokoju zostaw.
"Echa kołyski, Rodzinnernu miastu.'" Coraz mniej skar-.. gi i }'ozi).aczy poety; coraz spokojniejszy ton jego. poezji. W wierszu ''Dzisiejszym idealistonf okazuje wiele miłości i •czci dla najwyższych ideałów człowieka i obywatela. .
/'Do młodych.", zwraca .'^ię poeta ze słowami "Szukaj cie prawdy jasnego płomienia, szukajcie nowych nie od-Icrytych dróg, za każdym krokiem w tajniki stworzenia,' coraz się dusza ludr^ka rozprzestrzenia i większym staje się Bóg'", lecz kończy melancholijnie: "I wasze gwiazdy o zdobywcy młodzi, w ciemnościach pogasną znów.".
: Osobny cykl utworów poświęca Asnyk przyrodzie *'W Tatrach", gdzie podkreśla, że'ponad wszystko kocha ''zagony rodzinne". Tu przyrodzie znajdywał poeta u-kojenie i wiarę, że człowiek odrodzi się znowu. Choć nie hy\ Asnyk malarzem, znakomicie odczuwa przyrodę, dając temu wyraz na wskroś poetycki. . .
Ukojenie i cisza płyną z tej poezji pełnej smutku i podniosłości. Do końca życia pozostał Asnyk poetą wyso kiej miary, czerpiącym natchnienie z życia własnej, duszy.
• Nie ogranicza się Asnyk do samych wierszy i poema tów, ale pisze jeszcze dramaty, komedie, artykuły publi-
—-c-ystyczne i polityczne, które w swoim czasie wywierały duże wrażenie. " ' ~ --------
Nie piórem tylko służył Asnyk Polsce. Z bronią w rę ku, jako żołnież bral czynny udział w powstaniu styczniowym, będąc członkiem Rządu Narodowego. Następnie zaś, po objęciu dyktatury przez Traugutta walczył w polu w jednym z oddziałów partyzanckicły. Ponadto służył Asnyk przykładem mrówczej, pozytywnej pracy społecznej, gdy wdrugiej połowie jego życia-opór orężny był już niemożliwy. Był radnym miasta Krakowa, był posłem na sejm galicyjski we Lwowie będąc ceniony powszechnie za p^rawość i patriotyzm. I choć był idealistą miał jędnak-żywe'poczucie rzecz\^vistości. Szczególniej na sercu leżała mu sprawa oświaty. Z jego to inicjatywy powstało Towarzystwo Szkoły Ludowej, tak chlubnie
" zapisane w dziejach polskiego szkolnictwa. W całej twór czości Asnyka odczuwa się wiarę w drobrodziejstwa oświaty. ,
I dziś jeszcze poezja Asnyka ma znaczenie dla potrzeb .aktualnych, doniosłych, gdyż był to poeta, który, "\viecz ne prawdy miał na oku."
Uzupełnieniem całoj jego twórczości hyla sama oso bowość poety, przed którym mimowoli sdiylaly się głowy.
Toteż słusznie w rocznicę urodzin teu-o wielkiego pa trioty; społecznika i poety cały naród składa mu zasłużo nv hołd.
KAMIEŃ
Ja tylko jertem kamieniem, I jako niemowlę tu Objęty matki ramieniem, Cichego używam snu,.
Ledwie świt ducha, półsenny .. Mnie .z łona martw.ości zwie. Iw mojej piersi kamiennej •
O Ład i Sprawiedliwość
Poczuciem istnienia tchnie..—
Jeszcze związany łańcuchem W.szeregu bezwiednych brył . Z ogólnym natury duchem,. Z kolebką bezwiednych: sił. .
, Jednak przeczuwam powoli,
że zacz.nie pierś moja bić I marzę o ludzkiej doli, . .Chcękochać,.cierpieć i żyć,
I .wierzę, że ten, co kruszy Dziś moją powlokę, grom Otworzy dla mojej duszy Wspanialszy cielesnjr dom.
.. I witam z dreszczem rozkoszy' Każdy zadany mi gwałt, W niszczeniu, co mnie rozprószy. Zgadując przyszłości kształt.
Tam gdzie sip boleść zaczyna-Bezwiednej 'martwości^kres, A nad nią boskavkraina,: Gdzie miłość wykwita z łez.
■ Przez wszystkie śmierci-ogniwa . Postępu ciągnie się nić —. Bać samowiedzę. zdobywa: • Chce . cierpieć, -kochać i żyć! —
.; świat niby to wyszedł z-więlkie-go kryzysu, a wciąż są jeszcze bezrobotni w dużych ilościach w wiek szóści państw,-jycłąż są kraje, w któ rych trudno jest znaleźć pracę dla tysięcy obywateli.
Nie bez słuszności mówi się, że trudności te są ponad siły jednego państv/a, że trzeba zbiorowego wy siłku wielu narodów, aby te sprawy załatwić.
Weźinys naprzykład położenie Pol ski: musi ona wydawać grube pieniądze na: kupno bawełny, wełny, żelastwa, rudy, miedzi itp., słowem, tegoo wszystkiego, bez czego polski przemysł nie może^ pracować, a cze go ziemia polska nie dostarcza zupełnie lub w niedostatecznej ilości. Można by co prawda, po dłuższych staraniach zaprowadzić u siebie na wielką skalę hodowlę owiec i mieć więcej własnej wełny, ale nie moż na spowodować; aby ńa polskiej zie mi wyrosła bawełna lub też polskie .podglebie dawało taką .rudę, ja kiej w Polsce nie znaleziono.
LUDZKOŚĆ
Ludzkość ty Atreusza rodzie; • ;. ■
Wśród ciągłych walk idziesz naprzód, niespokojna, I własną picr.i ranisz w tym pochodzie. Głucha na łzy, nienawiścią zbrojna.
Przebyły ból płacisz nową męką, . I chcąc się mścić—: mścisz si-ę wiecznie. lecz na sobie ■• jrfo każdy cios twą zadany ręka Spycha cię W;:dół, we krwi. i żałobie. ■
Tyś sama jest katem i ofiarą, ..
I. padasz w proch., kiedy kroczyć chcesz zwycięsko,.,
I tryumf twój jest. dla . ciebie karą, ■ ■
I z\\^'cięstw szał jest dla ciebie klęską. .
Lecz mimo klątw, bólu i zwątpienia, .Przeczuwasz-cel, ku któremu dążysz zwolna; . iOn.czoło twe zawsze opromienia. Choć ująć go, jeszcześ nie jest zdolna.
zatrudnić robotników, im. .bardziej chce i>o<^nieść zamożność swej lud ności, tym więcej potrzebuje $urow ■ców.
. w roku. 1936 przywieziono do Pol ski surowców- i półu-ytworów za przeszło 700, milionów złotych. A przecież dzisiejszy stan przemysłu jest bardzo daleki od tego, czego na leżało by życzyć sobie. A przecież trznba jeszcze przywozie niektóre niezbędne maszyny i narzędzia. ■
Czym za to płacić?.
Kapitałów kraj nasz nie posiada w nadmiarze; złotem płacić nie może. Może natomiast płacić towarem za. towar. I tu właśnie mamy kłopot bo wciąż jeszcze są znaczne trudno ści ■ w sprzedaży wyrobów polskich za. granicę. , ■ . .
Wkrótce upłyną dwa lata. jak w Genewie, na Lidze Narodów., przed stawiciel-Anglji oświadczył., że trze
Zgromadzeniu, to sprawa wychodź-twa. Każdy kraj dążyć "musi do te-gOj aby swym obywatelom dostarczyć jak najwięcej pracy w ojczyź^ nie; Z różnych^powodów nie zawsze to jest możliwe, aiprzy tym pe;y na liczba ludzi ma w sobie żyłkę do wędrówki po świecie. Dziś więc zmierza się do tego, aby te wcdróv/ ki uporządkować i uregulować sytuację wychodźców. , : Do tego zmierzają wszelkie poro zumienia : emigracyjne, układy, między państwami, a nade wszystko-domaga się tego interes mas rotiot niczychna całym świecie, a specjał nie robotników polskich, gdyż ich naj.więcej, w świat wyrusza■ w. poszu kiwaniu chleba.
Całe to rozważanie byłoby zbyteczne, gdybyśmy przyszli do przekonania; że wogóle nie będzie- już żadnych wędrówek za pracą, że ó-migracja .wogóle zniknie. Tak jed- • nak nie jest. Są.kraje, gdzie ludności. ubywa Co raz więcej'. 'Wyliczono np., że .we Francji będzie za. trzy--dzjpści lat, tylko_31 milicn
ba się .będzie zając sprawą zaopatrzę "Tiożliwiphe; będą-, ludzkie .warunki
ści. (dziś prawie 42 miliony.) W Anglji w tym czasie będzie tylko: 32 miliony ludzi, zamiast 47 milio. nów, jak obecnie. , Toteż te kraje- muszą się zatroszczyć o pozyskanie ludzi: z innych krajów. A ponad to są.liczne kraje zamorskie, gdzie jest miejsce dla o sadników z . innych państw o nadmiarze ludności... .
Nie trzeba jednak wpadać w prze sadę i rozgłaszać,, że emigracja bę-<izie lekiem na wszystkie bolączki i. dolegliwości, .jakie- mamy w Polsce. Wypychanie na obczyznę bezrobotnych nie jest wcale dobrym le karstwem, chodzi raczej o to by na stąpiło ogólne porozumienie państw świata, w.: ramach którego uporząd ko.wana będzie wymiana towarów L bogactw, zapewniony będzie dostęp do surowców, a zarazem tym, co bę da chcieli pracować na obczyźnie,
SONET
Czego ci trzeba dziś, posępny tłumie, ' -By piersi twoje napełnić otuchą?-Czego ci trzeba w kamiennej zadumie, By łZy przywołać . na ;źrenicę. suchąl .
Anielskie chóry, którj-ch twoje ucho , Dosłuchiwało niegdyś w pieśni szumie — Te dziś przebrzmiały martwo, sennie, głucho. . Lserce twoje cłiwytać ich. nie umie.
Tj^s łzy zatracił~~myśl4c, że.cię lepiej Osłaniać, będzie chłód tYiTÓj'"! rozwaga, Gdy_ świat ten z złudzeń rozbierzesz do naga . I myśl się w prochy, jak robak, zasklepf^ A oto zawsze niedola cię smaga, —■■■ Tylko cie żadna łza już nie pokrzepi!
Sędzia do zaaresztowanego włóczę czyta podczas jedzenia?
nia' w surowce krajów w- surowce ubogich.. To -oświadczenie, rniąłó tyni większe -znaczenie, że 'złożył je.przed stawicie!' kr'aj.u 'najbogatszego, w,, su ■rowcei'■' ■
;. Imperium B.rytyjs-kie, .tó jest.'Ąnr glia.i jej posiadłości .zamorskie, dalej Stany Zjednoczone. Francja z ko .loniami, .Holandia. z-koloniami', ..Ep^ sja Sowiecka. — są to. państwa naj zasobniejsze w surowce.' I oto od pa ru lat toczą się w świecie dysku-: sje na temat,, jak uporządkować sto Ślinki między państwami, aby nie było:zadrażnień iwojen. . : Mieliśmy przecież niedawno v/oj-nę.abisyńską. Włosi tłumaczyli, że muszą zdobyć Abisynię, bo tam znaj dą różne bogactw^a naturalne i miej sce pracy : dla. swych robotników. Dziś znowu Japonia wojuje z Chi-nami i.tłumaczy, że musi skłonić na tej drodze Chiny do współpracy,- że musi rnieć. dostęp do surowców chiń skich,. prowadzić w Chinach fabryki i skłonić Chińczyków do kupowania japońskich towarów.-; Ostatnio na Zgromadzeniu Ligi Narodów w Genewie zajmowano się znó*- tymi sprawami i przedstawio no specjalne opracowanie, które szczegółowo omawia- sprawę surowców. Wylicza się w nim,[ile surow ca. pochodzi z kolonji. Powiada się, ze niewiele, .bo . rip. GAngljsi, czy Francja najwięcej surowca: przemysłowego ma u siebie w kraju. Inna sprawa,-którą omawiano na
.bytowania, i^rhależyte;: traktowsnie.' ■.' Cofnijmy' .^ię o sto.lat. wstecz. —. Wówczas wielki przemysł'W Euro-, pie; 'zwłaszcza w , .-'Anglji,;, - stawiał pie.rwśze' kroki, na:drodze, swego, o-becnego rozwoju. Robotnicy : zaczę-; Ii .wtedy walczyć o prawa obywa-' teiskic: i' ustawpdawst,Wo. społeczne. Ci,, co chcieli, szli.za pracą do .^me ryki! -do.obszarów zarnorskich/:,Znaj dowali tam' niekiedy dobrobyt. — Główną jednakże rzeczą był rozwój,, przemysłu, we własnym kraju-, była.', praca, jaką. robotnik -.znalazł: w samej, Anglji. ...... . . .
Nie- inaczej- i dziś Polska musi dbać przede wszystkim o wzrost pra cy. i zatrudnienia u siebie w kraju,
Może to jednak i chce osiągnąć w zgodnym współżyciu: 'z. całym świa lem ctee .zaopatrywać się w o'pce surowce, dawać innym krajom .zarp bek, ale sama musi zarabiać na wła snych. towarach :-wywożonych, za granicę; aby móc płacić za rzeszy za kupione.
Polska musi domagać się również, tego, aby jej obywateli za grao>c3 traktowano tak, -jak na to zasługuje.. pracowity, zdolny robotnik poliki, 3 by uszanowano jego cdrębność i Js go prawa narodowe, a między, mnj mi i prawo do oświaty w ojczystym; języku. .,, ■'■■■,■' ■ "
..Tylko na takich zasadach mpżs być oparty ład na świecie.
Musimy czynić. wszystko, by r.vy ciężyła sprawiedliwość.
CZY WIECIE ŻE
gi:
— Co znów tu jesteście? Sądziłem,, że. pierwsza, kara: was poprawi. ■ -— Proszę, pana sędziego, chcę się wieccj poprawać.-
. Pan ma zawsze jak:ąs powieść prjy talerzu? Czy pan tak choinie
—Oh tak! Jak mam piękną książ
kę,.to mogę jeść całemi' godzinami. ♦ • • • • •
: Reżyser filmowy: —. Niech się pan nio boi tego iwa. Wyobraź- pan sobie, że to jest duży-kot. . - - : ' Aktor: ^ Dobrze, ale niech: mu pan wytłumaczy, żc ja nie jestem myszą. . , if . ,
Kauczuk, wyrabiany jest z gtirńy. Ojczyzną jędorów jest Ameryka.
Zaprowadzono łacińskie 391 r. po Chrystusie.
msze w
- Skóra Afrykańskiego tybulca, jest dwa razy grubszą od człowieka bia icgo.
.W Azji.perfumy są zalecane doktorów, na choroby . ne.rAVOwe.
Polska posiada w swojej Arrnj;-najwięcej kawalerji, ód drugich F"" stw.-.
D.-.wicdztone zostało przez Aitro-no.-^-.ów. że kiedy ksiciyć znajduje się b!;źej ziemi; Liczba trzęsień zie mi podnosi:sie o, 15-proc. ■ 5, ' -
• Zaprowadzenie, uznania zyc.r; sztornego za święte nastąpiło v. roku po - Chrystusie. ■
• Na świecie znajduje sic 500. r.iev.-olników, mimo agitacji Lsyi rodów i( chrześcijaństwa. :
343
I Soi roczni j; ^dawnie Lgoś do Mc % nowych
hf i pot^£' Tzadecydo\i
l^-ć db Mo Iginpatycy I
L; od roku, je mojego ć Jjcii zawiado Lprzód, a < l^ć dla mm |si sobie w lirdi. tak ja Jo niojem. ■-zostały jstżystkie m L^anowiły. ■gganizując-. 1 ;W itpiędzy IsTrany plan |s!ontreal by Ijiżeśnia. N£ ja ręce. Zas (rlŁ od Rad U-Zrzeszeń ifffliiszej .-tre
[Do Gentralni Ipohkótt':
Vi myśl luj Zjednocs ji Kanadzie, I Centralny Zi r diarakter [zjednoczenia lirnch 29, 3(1 tóetnika w EU Polskieg i itnac Street.
Licząs n [Związku ;P.( [Zjeździe, ktt
RAI
liChudzick Gen. Sekr
Powyższy j'Ki. -był -śzf ja i^wiich' , ICffitralne^gP. Itirn: zrobić? '
Z powodu, lianadzie: nil j:-óczenia 'Zn pdzie, i, nie ńi. wspóińe] hrzednich Zj Jv!fkszością:| [teó udziału; (społu. To. jęi cera różnice 13)błeczne.' -C I aa'ichwila-' jW nas Polał 12'łączenia ■ p-icu, ■ kiedł •5'eiągają :n "'spóinego s '.5,r»st,.,chams1 odpychać wj
Zanąd Ce •5go, przekoi ^■słać:r,a U Montrealu, i ^'onkówie 2 obdarzenia i *iridątem ::p ^■^y"jednej :
62,: Z£OSZCZę<
-^epoirzełbri; l^ch trudny -propozycja h *prost/wn podstaAvi£ ^"■^i, ani też ^ doczyni€ dziś, że ]
.'^^źami, ż k robić, to pracy; P(
'emag '^/drobnych nie repn ^•'isze;;hic'^n ■'•*^'5!a'ć, nie' '^-'5 r.m gic C! er . : ... _
, W^zys ^^aciz;o,:''ta; "T- (.•;/vilebl