StR.4
^lĄZKOWieC" LUTY (Febroary) włortk, 13 ~ 1973
NR 12
W 500-lede orodzin (19.2.1473 - 24.5.1543) M. Kopemiki
Tadeusz Bielecki
"Prawo matematyczne mogą tylko matematycy rozbierać"
Jak słowo Wszechmocnego; życia, śmierci.źródło, Dzieląc zmieszane natury zarody,
Z łona zamętu cały świat wyuńodło,
: Wielki obraz porządku, jedności i zgody;
Równie stuuńecznej nocy, rozpędzając cienie; Kopernik iskrę niebieską rozniecił.
Odróżnił Boską prawdę i złudzenie, . : ., . .:■ .Zwyciężył przepaść i Ziemię oświecił.'
. Tymi oto pełnej treści sloi wodnic, aby pnekonać tych __wami wiersza poeta Ludwik wszystkich, którzy nie. tylko V' Osiński uczciłj)owsże czasy niedowierzali, ale .wjTJOwie-
pamięć i imie największego 1 dzieli mu wojnę.. aby nie do: • astronoma : świata iUkołaja'puścić^^^d ujawnienia . tej:
Kopernika. Historyk Piotr prawdy.
Chmielowski zdecydowanie t , . • ,
•wyróżnił geniusz i "wielkość^„j^l^J^^L^H^^^^ Kopernika wśród innych czo-| ^}^: łowych naukowców i odkrjw- '^^SlflT^^lS^f cow pisząc: "Znaczenie Ko
ną : Uniwefś^^ sicirnw Krakowie; M wówczas duzy zasób .wiadórrió-ści; zdpbj^ych lna;'fi)pd3tawie Uiasnyćh^.&^ mićznvch; 'M
jest chyba ze wszechmiar siu-
szne i nie może w żadnvm ra- "^J^^^^^^ tajemnicy, Kiora
pernika w dziejach nauki jest tak wyjątkowe...że. byłoby rzeczą- niewłaściwą stawiać obok niego jakieś inne choćby Rbś-ne nazwiska". Stwierdzenie to
zie, podlegać .jakiejkolwiek dyskusji.
: Astronomią interesował się Mikc^aj od dziecka, mając zaledwie kilka lat. Wielkim wydarzeniem w życiu .'dwunastoletniego chłopca :było .zjawisko zaciemnienia Słońca wro-
' ku 1485,; akurat w dniu gdy przyjechał w odwiedziny ro-
:;dzinne wuj. Mikołaja." kanonik Łukasz. Na ziemi toruńskiej w jasny dzień;. 16 marca, 1485 roku zapanowała';noc czarna
i powiał lodowaty chłód, i wał wyniki obserwacji.
Ludzie .chwj-tali Sie za głowy [: Miał.na ówczesne czasy:wy-wolając: ."'0 Jezu najsłodszy! jtrawnych; wykładowców .jak:
Nieszczęsny ten Toruń. Led-, Wojciecha z Pniewa, Jana z : wośmy Sie wydostali spod .za-; Szadka. Mikołaja zŁabiszyna,
konu krzyżackiego; ledwo nas j Wojciecha ż Szamotuł oraz
Polska-przygarnęła..a oto mo-.]Marcina i Stanisława z.Olku-.
że już wielki mistrz znów do ..sza;. Ci i inni naukowcy wzbo-,nas idzie!." - Mikołaj ; w tym .jgacili wiedzę Mikołaja Koper-
czasie zniknął z oczu rodziny, [nika.
Poszedł obserwować wszyst-| Pięcioletnie studia w Kra^ ko dokładnie. Powróciwszy do ko^^ie,' wypełnione sumienną
go nurtowała, która nie dawała mu spać. Był wewnętrznie przekonany .0 błędnej teorii w nauce. Postanowił, "zatrzymać Słońce i uruchomić Ziemię". Wykładów wysłuchiwał pilnie a szczególnie przykładał, się- do matematyki. Ona była mu najbardziej potrzebna do obliczeń..Studiując: "nie opuszczał nieba''. Przesiady^ wał.wieczory, i noce,wpatrując .się Tuchom planet., w przestworzach, robił obliczenia, wyciągnął wnioski, noto-
domu. prosił- wuja kanonika aby mu. pewne rzeczy: wyjaśnił. Opowiadania słuchał u-vvażnie.:Kanonik objaśniał, że. "tu^ dokoła, tej 'naszej. Ziemi
■jest jeszcze siedem sfer albo kół, niby obręcze jedne nad. drugmi. A każda taka obręcz-
•z przezroczystego kryształu, a' po nich ślizgają się planety, inaczej ciała niebieskie: Księ--
; życ najpierw.- za czym Merkury. Wenus, Słońce itd." Tej dziwnej . teorii dwunastoletni Mikołaj nie: chciał dać wiary.' Kręcił się niespokojnie i zadawał pytania na które kanonik nie mógł, dać.właściwej odpo^ wiedzi.
- Mikołaj jako .sześcioletni malec wysiadywał już po no-' cach. wpatrując się w niebo
■przez rurkę, ze zwiniętego papieru. Matka Mikołaja pani Barbara Kopernikowa.użalała Sie bratu kanonikowi. ,ze martwi się o malca, gdyi bardzo często w nocy wychodzi: z pościeli i przesiaduje, wiele godzin w chłodzie;..nabywając kataru; że upodobał sobie patrzenie, w. gwiazdy,li'Ksieżyc: a rektor informował jakoby Mikołaj nie przykładał się należycie do nauki.
Kanonik odparł:: "Hej siostro,' nie wiadomo ku czemu: się umysł: takiego dzieciucha
' sposobi;.,'Może on w niejednym młstrza.Teszriera nie za:
: dowoli, a przedsie w drugim po cichutko: więcej zrobi.: niżli żądają";- Kanonik bronił Mikołaja i opowiadał mu dalej .0 astronomii. Opowieściom wuja kanonika nie mógł Mikołaj uwierzyć, powiadając:;"Jedno mi tak jakoś dziwno, iże ono Słońce takie- wielkie, takie jasne i takie..: powiedzieć nie zdołam... ale, jak go przed chwilą zabrakło, to wszyscy o końcu świata mówili:i: ■jimno było zaraz... że to, to wielkie Słońce biega koło naszej planety — malej a okrągłej Zie-mi,.'jako służba potulny? Starszy Jędrek położył bratu'rękę na głowie rzekłszy: Nic frasuj, się, Niczko, ty już tego
.nie odmienisz". -
Tak Jan^Parandowski z ar-
: ćhiwjdnych notatek odtworzył zdarzenie, jakie miało miejsce w roku 1485, w domu rodziny Koperników. Starszy brat Mikołaja Jędrek nie pnewłd>'wał, że przy nim stoi największy- człowiek świata, którego; będą: podziwiać, za pięćset lat, że zapisze się w historii ludzkości na miejscu pierwszym, że jego odkrycia spowodują rewolucję we wszystkich prawie naukach i że jego słowa 'ty już. tego nie odmienisz", będą stwierdzeniem fałszywym, gdyż właśnie Mikołaj to odmienił. Długa i wytrwale > musiał Kopernik walczyć aby tę prawdę udo^
nauką i poparte własnymi do-, świadczeniami i obserwacjami nie mogły zadowolić dostatecznie pragnień wiedzy Kopernika; Udał się wiec do .Włoch aby tam również zdobyć więcej wiadomości: Shichał wykładów w.Bolonii, Padwie. Ferrarze i w Rzymie.-Tam też studiował hauki medyczne. Przez pewien czas wykładał matematykę w .Rzymie. .W 1504 ■ r; powrócił nasz astronom do Krakowa aby całokształt swej ;.wiedzy dopełnić obserwacjami i udowodnić światu; że dotychczasowa nauka; jest na złej drodze. Zaledwie trzy lata mógł pracować wKrakowie. W. 1507 r;'został wezwany przez swego ;wuja: biskupa warmińskiego aby rychło udał ;sie do Fromborka, gdzie wkrótce'został ka-, nonikiem. Tam już spędził dalsze 33 lata. poświęcając się obowiązkom: kapłańskim i: licznym naukom,, które :dały piękne owoce.
Oprócz astronomii, i Mikołaj Kopernik : studiował wiele nauk..Zaliczany, jest do humanizmu. Nie , dlatego, że przypisują mu religijno-astro-nomiczny poemat w języku łacińskim . p.t. "Siedem gwiazd" i że thimaczył prace autorów greckich. (Teofilakata i Niker tasa), lecz :ż tej pnyczyny, że w .dziełach, jego W7stępują: myśliciele greccy jak:: Filo-laos. Ekfantos, :Ńiketas; i He-raklides, którzy dali pewne podstawy naszemu, genialnemu astronomowi j zachętą: do czynienia obserwacji i dokonywania obliczeń, we właści-wjTn kierunku. Studia humanistyczne pomogły Kopernikowi, wejśćna; drogę ; właścłr wą; która powiodła -go ku wielkim f nadzwyczajnym od-: kryciom. Doniosłość i znaczenie tych odkryć znalazło rozlir czne drogi do rewolućyjnycH zmianw* poszczególnych naukach. Nie oznaczało to, że tylko nauka z;zakresu:astronomii odniosła sukcesy, ale nauki wszystkie. Gd Kopernika bowiem liczyć należy epokę nowożytnego rozwoju nauk;: Wielce uproszczonejest powtarzane często izdanifi, gdy mówi się tylko o Koperniku jako wielkifii astronomie, pomijając jego wielkość w "naukach innych dziedzin, w których stał się ich prawdziwym "ojcem".; W przedmowie swor jego dzieła Kopernik .wjTaź-nie , powiedział: : '-Jeżeli się przypadkiem znajdą lekkomyślni, którzy nieobeznani z żadną częścią matematyki zechcą wszelako o każdej sąd swój ■wypowiedzieć; powołując, się na pewne miejsca Pisr ma Świętego żle do.tego celu
oświadczam, iż. o takich wcale nie dbam. -tak- dalece, że na-" wet ich sadem, jako płochym gardzę.:; Prawo matematyczne :Jnogą tylko matematycy rozbierać.'"
Nauka Kopernika dokonała wielkiego • przewrotu: we wszystkich dziedzinach, stała sie najszczytniejszym : wyrazem swobodnego badania.. - Wy wo: łałaizmiane historyczną w u-mysłacli;. ludzkich, prowadząc do wyników..- jakich zapewne sam - Kopernik nie przewidywał. Nasz .wielki uczony uczynił .z,.; Ziemi; drobny tylko punkt, 'w. układzie ■ Wszech-, świata. ■ odsunął on przy - lym pustą dumę człowieka, któiy uważał się; za najważniejszy „i centralny stwór Boga.' Nauka Kopernika nie tylko;; że nie podważyła wiary w. Stwórcę ale; stokroć -wzmocniła. ujav--;niając człowiekowi: jego.. marność i nikłość wobec nieskoń; czonbści. Wszechświata i dosr konałości Boga.
Mikołaj Kopernik ;nie tylko był:wielkim astronomem, ma- — tematykiem., humanistą, me- ^ dykiem,; ekonomistą,, specjaliT sta od budowy, fortyfikacji, kapłanem .:ale,rów-nież żołnierzem; .-; W. historii doktryny pieniądza teoria Kopernika znalazła -. swoje
miejsce. W traktacie "Mone- JfSo
tae cudendae ratio" przedsta-
wił, prawidłowe zasady obie-i <^Z-X,s^O'''Tch-
naciągnięte i ośmielą się dzieło moje ganić i potępiać,
gu pieniądza- oraz:reform monetarnych. Był to projekt-poprawy pieniądza oraz ujedno-Iłcenia monety. W pracy tej .^^^j przedstawione zostało prawo " wypierania z: obiegu lepszego pieniądza przez gorszy -fnaz-, wano je później prawem Gre-shama)..
-Mikołaj Kopernik jako żołnierz :walczył ■ z Krz.vżakami. On to jako dowódca kierował obroną miasta Olsztyna w roku 1521, gdy wojska zakonu krzyżackiego szturmowały na: to.miasto.. Pozostały po; nim tam liczne pamiątki jako Po;; laka i patrioty. Śladów tych nie potrafili zatrzeć Niemcy.
Począwszy od roku 1510 do końca swego życia pracował już Kopernik w swoim obserwatorium we Fromborku; W pierwszym roku .stałego pobytu-w tym mieście; przedsta-,wił.:.główny zarys teorii helio-centrycznej. Opisywała ona budowę świata, według którego środkiem układu planetarnego jest „Słońce a dokoła niego krążą planety wraz z Ziemią; Teoria ta wyeliminowała, z- nauki; jako całkowicie błędną teorię geocentryczną, wyłożoną przez. Ptolomeusza, według ,którego/nieruchoma Ziemia znajduje się:w środku Wszechświata, a wokół niej krążą wraystkie pozostałe ciała niebieskie. - Do odkryć Kopernika teoria- geocentryczną była podstawową nauką na uczelniach a WTaz z nią związany był światopogląd, w którym człowiek zajmuje centralną .. i. wyjątkową: pozycję w Wszechświecie. . W; roku 1540.ukazał Się wyciąg; z zasadniczego dzieła Kopernika- p.t. Narratio Prima; Dopiero w roku 1543 ukazało sie wielkie dzieło "De .revo-lutionibus orbium coelestium" (0: obrotach sfer niebieskich). Praca składała się z sześciu tomów. ^Dzieło to wysłał Kopernik do Bazylei;dla wydrukowania i to na krótko przed swoim zgonem.
Po Koperniku zostało wiele pamiątek; w RzjTnie, w Padwie, Bolonii i Ferrarze, bo tam też studiował; Ale .naj-: więcej jest w Polsce, w jego mieście rodzinnym .w Toruniu, miejscu studiów — Krakowie, .we. Fromborku i w wielu innych miastach, - gdzie ma liczne pomniki oraz gdzie pozostały po nim śladv. W '"Roku Kopernika" w je-
Leónard Jarzębowski!
Studia krakowskie
Pierwsze księgi własne Kopernika
st.. pięknym -. riadwiślań: skim V: historycznym ' grodzi-; skieml z.wspaniałą.'ai-chitek-,. tura. :sotycka;....renesansową . i barokow-a;; .Dumą,. grpdu^ 1^ "Muzeum ii Kopernika-' z sie. '.^rgp^*j^'j"^^j^ r noszącym
Frombol
Frombiork t).vl przez-. szesc wieków-lstolica ■ biskupslw-a warniińsHiego. W grodzie tym le. ,lat sprawowf.ł funkcje bLękupaAvui Mikołaja Kopernikal Z , miastem tym; wiąże, sie również -historia.życia _najmłódszego syna .:króia Zygmunta Starego,;.wyposażonego, biskupstwem; -oraz-' za. czasów; Stanisława. .A.ugusta Poniatowskiego.biskupa i bajkopisarza Ignacego--Krasickiego. Nade Iwszystko, jednak •Frombork iest' grodem' Kopernika.:.' który Vprzeszło- ,■30-ostatnich swMch; lat. spędził w tym; mieście Jjia pracy i odkry. ciach,-.wysiadując niezliczone-noce w,.baszcie,', gdzie .mieś-: cito. sie; jego -obserwatorium. Warowny zespół budynków z katedrą na Wi^órzU:Koperni-ka;' to. zabytek unikałny architektury • średniowiecznej "i to: nie ;tylko,w~; Polsce ale..na
świecie. Sama katedra jest' najcenniejszym- zabytkiern go'^ tyckim w Europie.
,W l)aszcie, czyli "Wieży Kopernika" wrraz z przyległy-: mi Kkanoniami;."znajduje, sie; "Muzeum; Kopernika''.-rywali.; żujące; z Muzeum Kopernika w- Toruniu. - Dalszym pamiąt^ kowy m' : miejscem • na.:; ziem i warmińskiej., -wspominający naszego - astronoma- jest-.. 01-sztyn. Tu: wiąże sie: z -Kopernikiem ; jego działalność- żołnierska;' Z zamku olsztyńskiego - szły .rozkazy dla: rycerzy.
arł.: nriali E. Chruicickiego<
Brighton w 'ft^ielkiej, Bi^tańii; zapadła*.uchwała ;o sposobie uczczenia: SOO-letniej rocznicy urodzin wielkiego:, astronoma-■przez tę organizacje. Unia ta skupia ,;2,500 astronomów - z całego,; świata. Na kongresie podjęto również uchwałę;, o zwołaniu -we wrześniu 1973 roku nadzwyczajnego kongresu Unii-poświeconego Mikoła-; jowi Kopernikowi.. Niezależnie od kongresu ;nadzwyczaj-nspo.-,: który., odbędzie-sie w Warszawie.;:obradow-ać będzie; równiezkongres zwyczajny w .Australii w tym: samym rokU; Zajęciami; kongresu zwyczajnego w. Australii; będzie: pro; gram .poświecony : częściowo Kopernikowi .-wraz z wyborem; nowych władz Unii.
, Nadzwyczajny kongres w Warszawie.programowo przeznaczony.wyłącznie. wielkie-, .mu '.-.astronomowi. ; dokona przeglądu: osiągnięć pod h3>-; słem !'0d ; Kopernika ;do współczesnej astronomii"..W; Polsce; oprócz, obrad plenarnych Międzynarodowej Unii Astronomicznej, odbędzie, się aż sześć . naukowych sjTnpo-zjów specjalistycznych.; • po-.szczególnych komisji .Unii; Dwa ;-sympozja.;: przewidziane są.w:Warszawie, dwa -w Kra/
ludu miejskiego; .który bronił tego miasta v,-przed-; - nawala krzyżacką. Kopernik kierował obrona tego grodu tak jak później. przeor Kord ecki dO: wodził; obroną Jasnej Góry., podczaS: najazdu szwedzkiego: Dzialo; się to w roku; 1521. gdy wojska polskie nadciągnęły, z odsieczą i przegoniły -wreszcie Krzyżaków aż do; Królewca; Mimo sprowadzonych posiłków; z Niemiec zakpn poniósł kieskę i -zabiegał o pokój. W; roku 1521 zostałjzawarty: czte-. roletni" rozejm.
; Kraków jest; trzecim .'zasadniczym "ośrodkiem życia Kopernika, z jego. Akademią, która przygotowała:go do dalszych studiów na obcych uczelniach i miejscem "narodzin" jako uczonego. Tu bowiem znajduje się również miejsce; w;: którym astronom-śledził gwiazdy i tu jest jego uczelnia,: która ..zalicza się do najstarszych w. Europie;; Kra-' ków a szczególnie Uniwersytet- Jagielloński uczci: godnie
go 500 rocznicę urodzin(19! swojego byłego absolwenta, lutego 1473 r.) cały świat złoży który uczelni tej przyniósł
hołd największemu;% astronomowi. Gała astronomia świata
chlubę i chwałę, której cząstka należy sie: dawnym: żprofe-
w roku tym zajaśnieje vspe- sorom krakowskiego zakładu cjalnymi. barwami" i ona ber
dzie odnosić triumfy po "swoim ojcu" nowoczesnej nauki o Wszechświecie.- Radosny ten; rok dla Polaków; przebiegnie szlakami; życiami pracy Kopernika. :; Do czołowych pamiątek po nim należy zabytkowy zespół budowli Fromborka., położony na Wzgórzu Kopemilca,■ z wa-' równą;katedrą i basztami; z których jedna była miejscem obserwatorium i pracy astro^ noma. Toruń jest w tym roku "najdumniejszym-mi a s te m świata".; Czci' miejsce urodzenia wielldego Polaka.; Miasto
naukowego. ,r: Nie tylko; wszystkie wyższe uczelnie polskie; a'le-'i ;:inne uniwereytety: ś\viata składają hołd największemu astronomowi świata,.v który otworzył im szeroko: ."okna" ^prawdy do;; \Yszechświataj-:;wskazując. drogę prawdziwą, która stała się punktem wyjściowym dla nauk nowożytnych.
Ze wszystkich uczonych' świata Mikołaj Kopernik;sleg-; nął najdalej;: Od lat pięciu.set■ jest nieśmiertelny i nim będzie do końca świata.
•Na kongresie Międzj'naro-dowej Unii Astronomicznej w
kowie i dwa w Toruniu. ■., Miedzynarodow-a - Unia; His-, torii i Nauk Filozofii organi--żuje również w :Toruniu,-;mie-ście, rodzinnym wielkiego astronoma swój kongres, dla którego - przyjęła: hasło : "Go-pernicana, - człowiek; i Kos-: mos'.': Przypuszczać należy że kongres -t-^ sympozjum -Tow^a-rzystwa Historycznego i Filozofii- :polączony; będzie; z obchodami Międzynarodowej U-nii Astronomicznej. - ;;•;,...;
Z okazji; kongresu i sympor zjów.' przewidziany jest zjazd do ■Polski ;ponad; 1.500 uczonych z :całego świata.-. .:■ ^..; : Kierunki badawcze, które bedą przedmiotem obrad dotyczą przede.; wszystkim astronomii, w której ;;W ostatnich latach .notuje sie.' szczególnie szybki postęp badań., a jednocześnie. .,w-ystepują bezpośrednie ..lub pośrednie związki z konsekwencjami'; naukowych odkryć i teorii Mikołaja Kopernika.
. Inne sympozjum poświęcor ne będzie -badaniom fizycznym ciał układu planetarnego :a głównie: planet; W tej dziedzinie liczne referaty; poświecone; .będą technice.;.pojazdów kosmicznych, dzięki poprzedzającym badaniom z Ziemi.- W dziedzinie tej istnieje .juz- poważny postęp, a- o osiągnięciach : .i .^zdobyczach naukowych;w tym zakresie można będzie spodziewać się interesujących informacji; •■' Jeszcze inne sympozjum zajmie sie zagadnieniem ewolucji gwiazd. Tam będą omawiane suckesy: badań planetarnych z pobranych:próbek gru ntu z powierzchni Księżyca, co może rzucić pewne światło.~na dzieje powstania i rozwoju naszego Układu: Słonecznego. Jednocz sympozjów poświęcone:: będzie ; astrofłzy^ ce: Liczne referaty wygłoszone: na sympozjach uchylą rąbka tajemnic otaczającego nas Wszechświata.
FILMY
POLSKIE DŹWIĘKOWE
Wypołyczamy l-godzinne programy organizaclom w catej ^Kana-. ,dzie. Pisać da:
MICHAŁ SWIDERSKI
8 Laxłon Avtt. Toronto 15A Ontario
'Przygotowany , do ;w>-żs2ł-cłi studiów Mikołaj Kopernik pojawił się z bratem Andrzejem :\v Krakowie w 1491 r. Brat miał| się oddai studiom; prawniczj-m, j Mikołaj -r-- astronomii., Wszech-jstronność jednak zainteresowań; i młodzieńcza chłonność: kazały, mu- na_. pewno wykorzystywać; maksymalnie;-; pob>-tw stolicy nauki: polskiej,: i ,lo' nie- tylko W; dziedzinie- nauk matematycznych.; geometr>Tznych iTastrono-micznych. ; ale i; humanistycz-: nych; a pewnie i przyrodniczych,: związanych z.-nóźniejszymi stu-^ diami . medycznymi: L; A:; Bir-kenmajer ustalił. nazwiska ;wy-, kładowców i kolejność wykiat dów, astronomicznych, na jakie Kopernik : uczęszczał; Wykłady te. wchodzące w skład - wyższego' kursu; oparte były przeważnie na podręcznikach rękopiśmiennych lub wdrukowanych, które zamożniejsi. słuchacze ..inabywa.i na własność.-Z czasów^ - pobytu Kopernika w Krakowie: ocalaiy-cztery zasadnicze dzieła;: opraw-: ne w dwa woluminy,, a mianowicie:
Geometria Euklidesa w weneckim wydaniu ; 2 1482 r. oraz: . współoprawny z -.mą traktat, ast-; rologłczny. arabskiego uczonego Albohazena Haly .(Hali-Ragela;, drukowany w Wenecji w 1485 r,-;
Tablice astronomiczne króla hiszpańskiego- Alfonsa (Tabulae astronomicae Alfonsi Regis).; również druk wenecki z 1492 r.; i współoprawne; z nimi- tablice, astronomiczne, izw. Tabulae J'-rectionum Jana Regiomontana (Augsburg 1490). ; Tablice Regiomontana i .tzw: tablice; Alfonsa były mniejszego formatu (in 4°. ,= w czwórce)-: i nadawały .się tak ;treścią, jak i wielkością do wspólnej. oprawy. Względy oszczędnościowe, zadecydowały widocznie, że: i. dwie' pierwsze, pozycje został>'; pncz introligatora ujęte w, jeden, wo-.) lumen.
Z; kilku bardzo juź wczesnych zapisek Kopernika wynika niewątpliwie,' że jeszcze ;w .Krako-. wie zaznajomił się także z u-tworami Wergiliusza; Komentatorem poety mógł być jedynie Paweł z Zakliczewa (1492 r.),.ale; nawet -matematycy krakowscy, jak Wojciech z Brudzewa i Mi;, chał z Wrocławia;: wplatali nieraz cytaty, poetyckie z Wergiliu:, sza lub Owidiusza w swoje w-j^ kłady.
; 'Także -: z dziełami innych,; wybitnych pisarzy, jak Cycero, Li-wiusz, Seneka, przyrodnik ..Pli-: niusz, z historyków Józef Fla-; wiuszi a'z: poetów Horacy, Lu-kan. Juwenalis, zaznajamiali się słuchacze;; krakowskiej Almae Matris, zwłaszcza na - wykładach w języku łacińskim. Wiemy. ŻO: stary, rękopis Lukana, pochodzący z XIII w, stał się z czasem własnością Mikołaja, a sporo ksiąg drukowanych Tlub rękopisów wymienionych autorów, mogło być jego- własnością choćby przejściowo.
Z autorów greckich: wielkim uznaniem- cieszyły -się : pisma Arystotelesa, a : jego Metafizyha była wjkładana- aż 11. razy podczas czteroletniego pobytu Mikołaja Kopernika w Krakowie. Byłoby to doprawdy czymś nie-; słychanym >^ pisze;:L.A. Birk8nv majer—- gdyby nasz chciwT wiedzy młodzieniec z takiej powodzi tych obowiązkowych zresztą wykładów ani jeden raz nie skorzystał. W jednym: z rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej zacho; wały się rozprawy magistra Jana z Głogowa o Metafizyce ArystO: telesa (Disputationes; in Meta-physicamAristoielis). Ten traktat Arystotelesa, mówiący o ist-;; nieniu niegdyś innego niż Ptolemeuszowi mechanizmu geo; centrycznego, potwierdza ; również zainteresowanie tą tematyką na -uniwersytecie krakowskim.
w Krakowie: też nawiązała się pnyjaźń Mikołaja Kopernika z młodszym od niego Bernardem Wapowskim. Pogłębiały ją wspólne zainteresowania geograficzne i Iwdania nad zjawiskami pnyrody. W pnyołości; Wapowski bc(fcde Kopernikowi pnesyłał; księgi; na daleką Warmię; Nie jcst:^w7kluczone, ż* w;:^latach- wspólnej; intensywnej nauki; razem - pnegI»daH; stary atlas; Kosmografie Ptolemeusza (drukowaną w Rzymie w roku 1460), . w którym na karcie 5 młodystudent zaznaczył -Kraków, Rostok; i Pragę i zapisał v;artość ich długości geograficznej. Pismo notatki jest'bard70 zbliżone do tego, jakie widzimy na; zachowanym; egzemplarzu traktatu ; - Albohazena Haly'ego. Kosmografia: jest dużą księgą, dziś .zdefektowaną, nie wiemy jednak, czy nasz Mikołaj był jej pierwszym właścicielem; .Dou-
czony- do niej traktat-anonimo-wy.. może' Solinusa (?1 o mioj^ scowościach i. /.dziwach ' świata (De locis ac.mirabilibus mundi).-stanowił zapewne interesujące u-zupełnienie do cennego atlasu dia: zapalonych ';do.; nauki; i ciekawych poznania: świata - nilo-' dziericów.-
. -Kosmografia; .Ptolemeusza: z traktatem Solintisa byłaby :tr7c.; cią pozycją; ,którq - mogiibiśrny włączyć do.:kra);ov.skich woai-minów- Kopernika. Z tych trzech tomów ;praw-dopodobnie najbardziej cenił-potrzebne mu do dalszych badań tablice ;Alfonsa i Regiomontana, które brał ze fo-; bą na studia-do 'Włoch i na których poczynił .szereg uzupełnień.-Oto jaki^ komentarz- daje Kopernik do : tablic Alfonsa:;''Astronom, j^łfons był królem Kastylii; i Hisz|j)anii., a',Hali;'(AIbohazcn Haly): 'jiazwi.sko jego 'wyjaśnia, jako, . głębokie; źródło ; (Altiis; fons). Nazwany zaś zo.stał takou wielkiego, źródła- mądrości, po-; nieważ ułożył te tablice nie sani Z; siebie,, ale gromadząc; sześćdziesięciu /astronomów,-- których; opłacił, dając im; sume dziesięć--kroć, stu;tysięcy florenów za do--stosowanie ich badań do południka ;toletańskiego".;Ze, wstępu! do lego dzieła/dowiadujemy sif,; że wydawca tych tablic;; Jóannes Basilius Regiensis;,należał; również .-do: uczonvch:. wykształconych w astronomii.i;medycynie. Gzęść; pierwszą druku,;zajmują.; kanony; w liczbie; 33, część drugą, natomiast. stanowią różnego typu; tablice, m.in:, krajów; prowincji ;i miast: W.śród :miast figurują z polskich: Gdańsk. Wrocław, Kraków, a Koperiiik dodaje To'ru'ń i określa jego póło-; ienie. Właściwe; tablice''Alfonsa zaczynają..się nowym tytułem i nową; numeracją: składek.; Jest tam- i; alfonsyń.ski .katalog gwiazd: stałych, sporządzony na wzór ptolemejskiego:
Do woluminu z tablicami R.^-giomontana i Alfonsa było na Ikońcu:dołączonych 16 /kart niezmiernie; cennych-/ własnoręcznych zapisek astronomicznych młodego;; Mikołaja, które : ze względu na oijecne miejsce prze-, chowania nazwano .i Raptularzy-; kiem upsalskim; Profesor ; Ł.A. Birkenmajer. przeprowadził dokładną analizę wykładów;-krakowskich: 2 czasów Kopernika 'i. doszedł do. wniosku, że cały len tomikrz wkładką był w ręku Kopernika w ; Krakowie już ;w 1493 r. Na tablicach Raptula-rzyka-. wykazuje;-.. Kopernik:, 1) ruch - większego, -epicykla ■ (epi-cykl koło poruszające, się .po obwodzie większego koła) księżyca po :deferensie;(deferens ■-— kcrfo; po którym porusza się środek spicykla). 2) ruch samc30; księżyca-po mniejszym, epicyklu.. Tablice dają dowód..że. Kopcrr; nik posługiwał::się:: jeszcze ro^ kiem zwrotnikowym ::według tablic Alfonsa, anie rokiem gwiazdowymi który wyłącznie sto.su-:je w. 'De :revolutionibus (O obrotach : ciał ■■ niebieskich); , '
-Drugi z wyżej ■wymienionych woluminów, zawierający Geometrię Euklidesa i astrologiczny traktat .Albohazena...Haly'ego, był; Kopernikowi. potnebny,:;:o-prócz ;• wcześniej, wykonystancj Geometrii;. w ■związku z wykładami Wojciecha Krypy, z Szamotuł' (Astrologia według/podręcz--: nika Hali-Ragela)* który::w.;okre-/ sie zimowym 1494/1495 r. wykładał Gzworoksiąg .Ptolemeusza, traktat również; o charakte-, rze astrologicznym.' Szereg nota-: tek z tych wykładów znajduje; się na Kopemikowej książce Albohazena Haly'cgo. /Świadczą one: o; astrologicznych zainteresowaniach Kapernika losem mat-; ki i brata. Nie powinno to dzi-; wić, gd>-ż były to przecież: czasy.
kiedy horoskopy. .stawiano ;sobic bardzo - często, a .medycynę czono niejednokrolDie- z prakty-. kami'.- astrologicznymi., podobnie .jak; i - astronomie-, do której, n.v [najwyższych: latach;-studiów do-•j/dawano :\viado.iio.ki. astrologiczne. , ~ ..Można by jeszcze szukaćw bi-i bliotece Kopernika innych ksią-, żek. które wiązały się z jego pO: bytem.w Krakowe i;latami studenckimi: w tym mieście, -trzeba jednak pamiętać.:że był to;0kre5 zaczątków drukarstwa- i niewiele pojawiło się w Krakowie druków /miejscowych:-.Studenci/opierali : się - zasadniczo na / win?-, nych notatkach: ;Niektóny pro-, fesorowie. jak; Mikołaj- z Błonia; czy pnebywający za granicą bi-skup-Mateuszz; Krakowa, - drukowali- s.weprare,\v; innych krojach. ;.\ajwcześnio jszy m drukiem była napisana juh w XIlI.-w.": Kronika;Marcina Polaka./.wyda-na w Rzymie w, 1476 r. Do tych-wczesnych drukow; należała; też Kosmografia znanego humanisty; w:ówczas- nauczyciela, a. później; przyjaciela . .Konernika; Waw-; rzyńca Korwina, stanowiąca podręcznik ; ;do map -/P(o!emeu.s72:; ukazała sie' jednak drukiem ok.-1496.r;, i to z przedmową pisana w. Bazylei, b.vła więc tru.ino o-slągalna '.w, Krakowie i pojawiła: się/ tu - chyba/doDiero po wyjoi-:;; dzie- Mikołaja- Kopernika. / W' zbiorach Bibliolr-ki Jasiolloń-;skiej -zachował .się drukowany:, prognostyk Michała z Wrocławn' na rok 1494 (ludicium. Graco-vien.se Magistri de; Yralislayla);/ Spoiród innych traktatów astro-./ nomicznych. które trafiły dorgk Kopernika, należy W; najbliższej-kolejności wymienić - Epitome.; (tj: wyciąg, ./streszczenie); Jana-: Regiomontana/ : do Almagestu' Ptolemeusza w rzadkim wydaniu; weneckim z 1496 r., a więc też jeszcze inkunabuł. ./Miał- go Ko.-/ pernik przed L^OS. r. lub naw:ct; przed majem 1504 r..; a; zdobył: praw'dopodobnie w czasie jednej podróży do Włoch, i t.ó:może już; około 1500 r. ,L:,A; Bir-^ kenmajer .zestawia podobień-stwa-tekstu Epitonie i dzieła Kopernika'O obrotacii,- a także znanego .pierwszego jego ujęcia teo-: rii.- heliocentryrznej,.,-: zwanego' Commentariolusem; ; (Komenla-' rzykiem),;-!: podaje je jako.do-; wód ;: posiadania tego ■ dzieta; pnez Kopernika.:- . Egzcmp!arza:, Kopernika - niestety: nie można odnaleźć;; jakkolwiek dzieło /lo znajdowało sie ;inąiś,w zbiorach warmińskiej biblioteki- kapitulnej- we- Fromborku, - co także przemawia za- własnością -Kopera nika: Poza tym istniały. -trzy; egzemplarze tego dzieła, z; któ-'. rych jeden był;własnością Mikor. łaja z Wieliczki; •. drugi; ■, Colle-; ' gium Maius (Collegium .Maius — Kolegium -Większo-^ rodzaj ternatu; w/któr>-nv mieszkali, stu-; denci wraz z nauczycielami;Kolegia; przekształciły się z czasem w-autonomiczne części; uniwcr--sytetów) - przy ;,Akademii • Krakowskiej, trzeci; za.ś .Wojciecha, z -Opatowa; a- po: nim Jana. Broż-; ka — ; wybitnego ■,; ma tematyka.: astronoma.^ pisar;ła ;i, mecena.?a. Uniwersytetu Jagiellońskiego r--.-jednego z ;pierv,-.s7ych:- zwoienni-/ ■ków teorii Kopernika. /■;,■ . // Tekst Almageslu, który dla -fromborskiego- ia.stronoma .: stał: się twórczą podnietą do obalenia i przezwyciężenia teorii geocen-, trycznej i- stworzenia nowego ob-, razu ^wszechświata; - dia Macieja ; z Miechowa pozostał;nienarusza!-: nym:-.- autorytetem, -głównym:: punktem: oparcia w poglądach: na; konstrukcję ■ systemu; gwiezci-;, negó:: Zainteresowanie bowiem ■ Miechowity wyczc-rpywało się na': zagadnieniach astrologii wieszcz-:;: biarskiej i tym też problemom : służyć ; miały .przeprowadzone;; pnez niego obserwacje/n.ieba..-■,';
Nic tak nie odświeża jak
ORANGE COLA
GINGER ALE CiREAM SODA
Jedyny napój, który smakiem, tak iywo przypomina napoje, ifiywane przez Wat w "Starym Kraju".
— Dla dzieci wydarzenie!
— Napój nie mający,sobie równego!
— Zachwyt rodziny!
CZTERY NIEDOŚCIGNIONE SMAKI